In het kort

Mentale gezondheid is een essentieel onderdeel van een goed werkleven;

Slechte mentale gezondheid kan leiden tot hoger verzuim en uitstroom, goede mentale gezondheid verhoogt productiviteit en werkplezier;

De stressklachten die voortkomen uit werk worden ook wel psychosociale arbeidsbelasting (PSA) genoemd;

Werkgevers kunnen het voortouw nemen in het creëren van een veilige en open bedrijfscultuur.

Het taboe dat vroeger op mentale gezondheid lag wordt steeds verder doorbroken. Hoe je je voelt als persoon heeft invloed op alle gebieden van het leven, waaronder je werk. Mentaal welzijn is daarom een essentieel onderdeel van een goed werkleven.

In dit artikel gaan we in op wat je als werkgever kunt doen om mentale gezondheid op de werkvloer te verbeteren. Hiervoor geven we zes tips waar je vandaag nog mee aan de slag kan. Daarnaast zullen we meer inzicht geven in het belang van mentaal welzijn onder medewerkers.

Effecten van mentale gezondheid op het werk

Het mentale welzijn van medewerkers kan grote effecten hebben op een bedrijf. Zo kunnen mentale gezondheidsklachten leiden tot meer ziekteverzuim of een hogere uitstroom. De World Health Organization (WHO) schat het aantal werkdagen dat wereldwijd wordt verloren als gevolg van mentale gezondheidsklachten op 12 miljard dagen per jaar.1 Dit soort cijfers laten zien hoe belangrijk het is om mentale gezondheid op het werk serieus te nemen en bespreekbaar te maken.

Tegelijkertijd kan een goede mentale gezondheid ook veel positieve effecten met zich meebrengen. Voorbeelden hiervan zijn een hogere productiviteit, een lager ziekteverzuim en een betere sfeer waarin medewerkers met meer bevlogenheid hun werk uitvoeren.

Omgekeerd kan een fijne en goede werkomgeving juist leiden tot een verbetering in iemands mentale gezondheid. Met name mensen met psychische klachten kunnen baat hebben bij een goede werkomgeving, waar ze meer sociaal contact hebben en een beter zelfbeeld kunnen ontwikkelen.²

Wat is psychosociale arbeidsbelasting (PSA)?

De stressklachten die voortkomen vanuit werk worden ook wel psychosociale arbeidsbelasting (PSA) genoemd. Dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een te hoge werkdruk, maar ook door ongewenst gedrag op de werkvloer.

In de Nederlandse Arbowet wordt de werkgever verplicht om beleid te maken dat gericht is op het voorkomen of beperken van de psychosociale arbeidsbelasting (PSA).³ Het is daarom belangrijk om in kaart te krijgen waar de risico’s binnen jouw organisatie liggen. Deze risico’s worden verwerkt in een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Op basis hiervan kan een plan van aanpak worden gemaakt.

Welke factoren zijn van invloed op de mentale gezondheid?

Naast wettelijke verplichtingen zijn er ook internationale richtlijnen die werkgevers kunnen ondersteunen. De afgelopen jaren is de WHO steeds meer aandacht gaan geven aan mentale gezondheid op de werkvloer.⁴ De door hen opgestelde richtlijnen kunnen ook als hulpmiddel dienen voor werkgevers in Nederland. Ze noemen tien categorieën die van invloed zijn op de mentale gezondheid binnen een organisatie:

Werkinhoud: zijn de taken uitdagend en afwisselend genoeg?
Werkdruk: gaat het om een normale, gezonde druk of ontstaat er structureel een gevoel van “altijd achter de feiten aanlopen”?
Werktijden: is het werkschema vooraf duidelijk, zijn er onregelmatige werktijden?
Controle: hoeveel zeggenschap heeft een medewerker over de eigen werkzaamheden en beslissingen binnen de organisatie?
Fysieke werkomstandigheden: zijn alle benodigdheden aanwezig? Is er goede verlichting en een aangename temperatuur? En is er genoeg ruimte?
Bedrijfscultuur: hoe wordt er omgegaan met veranderingen binnen het bedrijf, is er sprake van complexe bureaucratie, hoe worden problemen opgelost?
Communicatie met collega’s en leidinggevenden: is informatie tijdig en helder, weten medewerkers waar ze terechtkunnen met zorgen of vragen en is er ruimte om lastige onderwerpen te bespreken?
Rolverdeling: hoe is het werk verdeeld? En is er ook helderheid over de rolverdeling?
Loopbaanontwikkeling: zijn er mogelijkheden tot promotie? Is er baanzekerheid met een passend salaris?
Werk-privébalans: in hoeverre lukt het medewerkers om werk en privé goed te combineren?

Wat is jouw rol als werkgever?

Na inzicht te hebben gekregen in wat mentale gezondheid op de werkvloer inhoudt, is het tijd om te bepalen welke concrete stappen nodig zijn. Als werkgever kun je het voortouw nemen in het streven naar een mentaal gezonde werkvloer. Dit gaat verder dan een enkele training of informatiebijeenkomst. Om een cultuur te bouwen waar mentale gezondheid bespreekbaar is, moet dit een standaard thema zijn binnen de organisatie. Hierbij is ook een belangrijke rol weggelegd voor leidinggevenden. Wanneer zij open zijn over hun emoties en kwetsbaarheden, zal dit de drempel verlagen voor anderen.

Het is niet alleen van belang om de juiste vragen te stellen, maar ook de juiste houding te tónen. Door een open houding geef je ruimte aan medewerkers om zichzelf te uiten, zonder dat ze bang zijn afgewezen te worden. Oplossingen hoeven niet meteen gevonden te worden; soms is een luisterend oor al genoeg.

Tips waar je vandaag al mee aan de slag kan!

De lijst van de WHO laat zien hoeveel aspecten wel niet van invloed zijn op hoe werknemers zich voelen. Aandacht voor mentale gezondheid is daardoor een breed begrip. Dit maakt het misschien lastig om te bepalen waar je moet starten. Om die reden hebben we een aantal tips verzameld, waar je op korte termijn mee kan beginnen:

Zorg dat iedereen op de hoogte is van wie de vertrouwenspersoon is en hoe deze bereikt kan worden.
Maak een beleid rond werk-privébalans (bijvoorbeeld geen e-mailverkeer in de avond).
Plan 1-op-1 gesprekken in waarin aandacht wordt besteed aan het welzijn van de medewerker.
Organiseer trainingen over bijvoorbeeld conflictoplossing, werkstress of mentale gezondheid in het algemeen.
Neem mentale gezondheid op in je beleidsstukken en onboarding.
Geef zelf het goede voorbeeld door je eigen grenzen te respecteren en open te zijn tegenover medewerkers.

Medewerkersonderzoek

Voelen medewerkers zich gezien en gewaardeerd? Is er sprake van goede communicatie met de leidinggevende? Voelen ze zich veilig? Al deze dingen hebben invloed op hoe een medewerker zich voelt binnen de organisatie.

De anonimiteit van een medewerkersonderzoek kan de stap om open te zijn over mentaal welzijn kleiner maken. Leidinggevenden kunnen de resultaten gebruiken om te ontdekken waar medewerkers tegenaanlopen en daardoor gericht naar oplossingen zoeken. Daarnaast kan het medewerkersonderzoek – ondanks het feit dat de resultaten volledig anoniem zullen blijven – gebruikt worden als gespreksstarter.

Een gezonde geest in een gezonde organisatie

Niet alleen een gezond lichaam, maar ook een gezonde geest is essentieel om goed te kunnen functioneren op het werk. Binnen een organisatie kan iedereen bijdragen aan het opbouwen en behouden van een open cultuur waarin mentale gezondheid bespreekbaar is. Zo creëer je samen een sterkere en veerkrachtigere organisatie.

Een medewerkersonderzoek kan inzicht geven in het mentale welzijn van de medewerkers en waar eventuele klachten vandaan komen. Door signalen tijdig op te vangen, kan je als werkgever inspelen op de behoeftes van de medewerkers en vroegtijdig ingrijpen wanneer je merkt dat het mentale welzijn van een of meer medewerkers achteruitgaat.

Als werkgever kun je hierin het voortouw nemen. Dat hoeft niet groots of ingewikkeld te zijn: kleine stappen kunnen al veel verschil maken. Plan bijvoorbeeld extra gesprekken in met medewerkers, luister actief naar hun ervaringen en neem het bestaande beleid regelmatig onder de loep. Door bewust aandacht te geven aan mentale gezondheid, investeer je niet alleen in het welzijn van je mensen, maar ook in de duurzame kracht van je organisatie.

‘Mental Health at work,’ https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work . ↩︎
Matthew Modini e.a., ‘The mental health benefits of employment: Results of a systematic meta-review,’ Australas Psychiatry 24:4 (2016): 331-336. ↩︎
‘Psychosociale arbeidsbelasting (PSA),’ Arboportaal, geraadpleegd op 18 november 2025, https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/themas/psychosociale-arbeidsbelasting. ↩︎
World Health Organization, ‘WHO guidelines on mental health at work,’ (2022), 3. ↩︎